- to nauka o diagnozowaniu i leczeniu odwracalnych zaburzeń czynnościowych narządu ruchu.

Leczenie manualne polega na leczeniu kręgosłlupa i stawów rękoma terapeuty.
W zakres medycyny manualnej wchodzą:
- diagnostyka manualna,
- techniki lecznicze,
- postępowanie profilaktyczne.
Leczenie manualne sprawdza się w kompleksowym postępowaniu rehabilitacyjnym w połączeniu z fizykoterapią czy kinezyterapią.
Jest to metoda lecznicza, którą należy stosować według wskazań diagnostycznych.

Zastosowanie MM w leczeniu choroby przeciążeniowej
kręgosłupa [CPK]
Powszechnym objawem CPK są dolegliwości bólowe.
Zmiany przeciążeniowe zazwyczaj dotyczą najpierw mięśni okołokręgosłupowych, następnie wiązadeł, torebki stawowe, wreszcie części kostnych kręgosłupa.



Czynniki prowadzące do zablokowania stawów kręgosłupa:
- wady postawy w dzieciństwie,
- przebyte urazy kręgosłupa,
- powtarzające się mikrourazy,
- przeciążenia, związane z pracą zawodową,
- przeciążenia sportowe,
- impulsy z chorych narządów wewnętrznych, np. serca, żołądka, czy pęcherzyka żółciowego,
- długotrwałe unieruchomienia,
- przebyte choroby stawów.

Typowe miejsca zablokowań stawów kręgosłupa:
- połączenie głowowo-szyjne,
- połączenie szyjno-piersiowe,
- połączenie piersiowo-lędźwiowe,
- okolica lędźwiowa,
- stawy krzyżowo-biodrowe.

Rezultaty skutecznego leczenia manualnego kręgosłupa i stawów są wielokierunkowe i czasami nadspodziewanie szybkie.

W dalszym odstępie czasowym dochodzi do:
- zwiększenia zakresu ruchu w danym odcinku kręgosłupa,
- rozluźnienie napiętych mięśni, ustąpienie przykurczy,
- wyciszenie punktów bolesności,
- ustąpienie zaburzeń w narządach wewnętrznych, spowodowanych zablokowaniami np. ustąpienie bólów i zawrotów głowy, zaburzeń równowagi czy dolegliwości sercowych.